Trên cơ sở đề xuất của Liên đoàn Luật sư Việt Nam (LĐLSVN), vào ngày 23/8/2019, Thượng tướng Lê Quý Vương - Ủy viên Trung ương Đảng, Thứ trưởng Bộ Công an, Thủ trưởng Cơ quan Cảnh sát điều tra cùng lãnh đạo các Cục chức năng đã tiếp và chủ trì cuộc họp với Thường trực LĐLSVN và đại diện một số Ủy ban trực thuộc tại trụ sở Bộ Công an để thảo luận, xem xét, tháo gỡ các kiến nghị của LĐLSVN liên quan quá trình tham gia tố tụng của luật sư trong giai đoạn điều tra các vụ án hình sự.

Phát biểu khai mạc, Thượng tướng Lê Quý Vương cho biết được sự ủy quyền của Đại tướng Tô Lâm - Bộ trưởng, Lãnh đạo Bộ Công an rất quan tâm đến việc bảo đảm quyền bào chữa trong giai đoạn điều tra, thể hiện qua việc ban hành Thông tư số 70/2011/TT-BCA ngày 10/10/2011. Về phần mình, Lãnh đạo Bộ Công an đã quán triệt đến tất cả hệ thống cơ quan điều tra, các điều tra viên yêu cầu nghiêm túc tuân thủ nghiêm túc các quy định của pháp luật về bảo đảm quyền tự bào chữa, nhờ luật sư hoặc người khác bào chữa trong giai đoạn điều tra. Thứ trưởng Bộ Công an cũng đánh giá rất cao vai trò, sự đóng góp của đội ngũ luật sư trong cuộc đấu tranh phòng, chống tội phạm, sự thật khách quan, trợ giúp pháp lý, bào chữa, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho người bị buộc tội, bị hại, đương sự trong các vụ án hình sự, góp phần dân chủ hóa hoạt động tố tụng. Cuộc họp hôm nay, Lãnh đạo Bộ Công an sẽ lắng nghe các ý kiến của giới luật sư về những khó khăn, vướng mắc khi tham gia tố tụng trong giai đoạn điều tra; đồng thời tiếp nhận các ý kiến đóng góp của LĐLSVN đối với dự thảo Thông tư mới của Bộ trưởng Bộ Công an quy định về trách nhiệm của lực lượng Công an nhân dân trong việc bảo đảm thực hiện các quy định của Bộ luật tố tụng hình sự 2015 (BLTTHS) liên quan đến quyền bào chữa, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp.

Luật sư Đỗ Ngọc Thịnh - Bí thư Đảng Đoàn, Chủ tịch LĐLSVN bày tỏ sự vui mừng trước việc Lãnh đạo Bộ Công an, cùng các Cục chức năng, các Cơ quan An ninh và Cảnh sát điều tra Bộ Công an đã dành thời gian tiếp và lắng nghe ý kiến của giới luật sư Việt Nam về những tồn tại, khó khăn khi tham gia tố tụng trong các vụ án hình sự. LĐLSVN đánh giá cao sự phối hợp, trên cơ sở thực thi các quy định của pháp luật trong việc bảo đảm quyền bào chữa của người bị buộc tội và quyền hành nghề của luật sư; đồng thời Bộ Công an đã dự thảo Thông tư mới thay thế Thông tư 70 quy định về trách nhiệm của lực lượng Công an nhân dân trong việc bảo đảm thực hiện các quy định của Bộ luật tố tụng hình sự 2015 (BLTTHS) liên quan đến quyền bào chữa, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp để LĐLSVN góp ý.

Theo sự phân công, Luật sư Phan Trung Hoài - Phó Chủ tịch LĐLSVN đã nêu lên quá trình tổng hợp ý kiến của giới luật sư Việt Nam phản ánh những bất cập, khó khăn khi tham gia tố tụng trong giai đoạn điều tra, đồng thời đã có Công văn số 304 ngày 21/8/2017 về tổng kết thi hành Thông tư 70 từ phía luật sư. LĐLSVN đánh giá rất cao sự quan tâm chỉ đạo, giải quyết các trường hợp kiến nghị cụ thể các đơn thư khiếu nại, tố cáo về việc cản trở quyền hành nghề luật sư trong những năm qua. Sau khi Cục pháp chế và cải cách hành chính, tư pháp Bộ Công an gửi dự thảo Thông tư mới của Bộ trưởng Bộ Công an, LĐLSVN đã có Công văn số 02 ngày 4/01/2019 kèm theo Bản tổng hợp ý kiến đóng góp của LĐ gửi Bộ Công an xem xét, tiếp thu. Theo số liệu chưa đầy đủ, trong gần mười năm qua, các luật sư đã tham gia bào chữa 133.317 vụ án hình sự (trong đó có 68.638 vụ án theo yêu cầu chỉ định, 64.679 vụ án do khách hàng yêu cầu), góp phần rất lớn vào quá trình điều tra nhằm làm sáng tỏ sự thật khách quan, đấu tranh phòng, chống tội phạm, bảo vệ tốt nhất quyền và lợi ích hợp pháp của bị can, đương sự. Tuy nhiên, kể từ khi BLTTHS 2015 có hiệu lực vào đầu năm 2018, trong quá trình tham gia tố tụng, có nhiều luật sư phản ánh về sự chậm trễ trong việc tiếp nhận, cấp Thông báo đăng ký bào chữa, đặc biệt là việc phối hợp, giải quyết yêu cầu gặp, làm việc, tham dự hỏi cung của luật sư trong giai đoạn điều tra. 

Một trong những vấn đề quan trọng nhất mà LĐLSVN mong muốn dự thảo Thông tư mới của Bộ trưởng Bộ Công an điều chỉnh là cần phản ánh đầy đủ tinh thần rất mới, tiến bộ của BLTTHS 2015 liên quan các nguyên tắc cơ bản, về vị trí, vai trò mang tính phản biện, thể hiện bản chất dân chủ trong TTHS Việt Nam, cụ thể hóa các quy định tại chương V mới về bào chữa, bảo vệ quyền lợi hợp pháp của bị hại, đương sự. Trong đó, có những vấn đề thực tế cần quy định nhằm tháo gỡ những khó khăn đang phát sinh trong quá trình tham gia tố tụng của luật sư như nhiều cơ quan điều tra chưa có địa điểm, phân công trực ban tiếp nhận thủ tục đăng ký bào chữa, đưa ra yêu cầu về bổ sung giấy tờ không phù hợp các quy định của pháp luật, chậm trễ trong việc cấp Thông báo đăng ký bào chữa. Hiện nay, từ quy định tại Khoản 4 Điều 31 Hiến pháp 2013, Khoản 1 Điều 73 BLTTHS 2015, Khoản 3 Điều 22 Luật Thi hành tạm giữ, tạm giam, Điều 10 Thông tư liên tịch số 01/2018/TTLT ngày 23/01/2018 của liên ngành Bộ Công an - Bộ Quốc phòng - Tòa án nhân dân tối cao - Viện kiểm sát nhân dân tối cao, ngoại trừ các vụ án xâm phạm an ninh quốc gia theo quyết định của Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao, các quy định pháp luật nêu trên không có một câu chữ nào hạn chế quyền chủ động của luật sư trong việc gặp, làm việc với người bị tạm giữ, tạm giam trong quá trình điều tra. Rõ ràng, khi nhận được Thông báo đăng ký bào chữa, cơ sở giam giữ tổ chức cho luật sư được gặp người bị tạm giữ, tạm giam theo quy định của pháp luật và trong trường hợp cần phải giám sát thì Thủ trưởng, người có thẩm quyền của cơ quan đang thụ lý vụ án phối hợp với cơ sở giam giữ tổ chức giám sát. Tinh thần chung của các quy định này là luật sư có hai trình tự gặp: Chủ động gặp, làm việc với người bị tạm giữ, tạm giam dưới sự giám sát của cơ sở giam giữ và phối hợp với cơ quan thụ lý vụ án để cử người giám sát nêu thấy cần thiết và trình tự luật sư tham dự buổi hỏi cung theo thông báo từ cơ quan điều tra, điều tra viên. Luật sư Phan Trung Hoài cũng nêu thêm một số điểm trọng tâm kiến nghị của LĐLSVN, trong đó Thông tư mới cần quy định rõ thời gian làm việc của luật sư trong Trại tạm giữ, tạm giam đảm bảo trong giờ làm việc hành chính, cần quy định cả chế tài xử lý các vi phạm, cản trở quyền hành nghề luật sư từ phía cơ quan điều tra, điều tra viên để bảo đảm sự công bằng trong xử lý đối với các vi phạm trong hành nghề của luật sư...